Formuleren van onderzoeksvragen

 

Bron: Swaen B. (2019). Formuleren van onderzoeksvragen voor je scriptie. Geraadpleegd op 23 oktober 2019 van https://www.scribbr.nl/starten-met-je-scriptie/type-onderzoeksvragen/

 

Onderzoeksvragen zijn de vragen die je in je scriptie beantwoordt terwijl je onderzoek doet en structuur geeft aan de scriptie. De belangrijkste onderzoeksvraag is de hoofdvraag. Hierop geef je antwoord in je scriptie door onderzoek te doen. De deelvragen zijn de onderzoeksvragen die je helpen de hoofdvraag te beantwoorden.

 

Soorten onderzoeksvragen

Je hebt veel verschillende soorten onderzoeksvragen. Door voor een bepaald soort onderzoeksvraag te kiezen bepaal je ook meteen welk type onderzoek je gaat doen. Uit de onderzoeksvraag rolt ook een methode van onderzoek (bijvoorbeeld een interview of een literatuuronderzoek). Deze methode bepaal je in je onderzoeksopzet. Bovendien doe je op basis van het type onderzoeksvraag dat je kiest inductief of deductief onderzoek.

Houd je niet te veel vast aan het type onderzoeksvraag. De typen lopen vaak door elkaar heen en het is bij een bepaalde vraag goed mogelijk dat het meerdere typen betreft.

 

Onderzoekstypen

Beschrijvend onderzoek

Wat zijn de kenmerken? Wie moet dit uitvoeren? Hoe ziet het eruit?

Vergelijkend onderzoek

Wat zijn de verschillen? Wat zijn de overeenkomsten? In welke opzichten zijn ze anders? Op welke punten lijken ze op elkaar?

Definiërend onderzoek

In welk stadium zit de ontwikkeling? Hoe kan het getypeerd worden? Waar is het een voorbeeld van? Hoort het hierin thuis?

Evaluerend, normatief onderzoek

Wat zijn de positieve punten? Wat is de waarde ervan? Hoe goed werkt het? Hoe geschikt is het? Hoe wenselijk is…? Wat zijn voordelen of nadelen?

Verklarend, explorerend onderzoek

Waar is dit een gevolg van? Hoe komt dat? Wat zijn de oorzaken?

Voorspellend onderzoek

In welke mate zal? Waar zal dat toe leiden? Zal in de toekomst? Waar moet organisatie X op zijn voorbereid?

Ontwerpend, probleemoplossend en adviserend onderzoek

Hoe kan ervoor gezorgd worden dat…? Hoe moet…? Wat kan er gedaan worden om dit op te lossen?

Toetsend onderzoek

Zijn jongens sneller dan meisjes? Welk effect heeft….op….?

 

Welke onderzoeksvragen moet je kiezen?

Bij je scriptie kun je gebruikmaken van al deze onderzoeksvragen. Het is afhankelijk van het soort onderzoek dat je wilt gaan doen voor welk type onderzoeksvraag je moet kiezen. Je moet daarnaast in je achterhoofd houden dat niet ieder type onderzoeksvraag handig is om als hoofdvraag te gebruiken. Zo kun je bijvoorbeeld beter geen evaluerende vraag gebruiken als hoofdvraag.

Je kunt de type vragen combineren in één vraag maar ook per deelvraag een type vraag opstellen. De onderzoeksvragen worden in je scriptie ingedeeld in een hoofdvraag en deelvragen: Hoofdvraag - Deelvraag 1 - Deelvraag 2 - Deelvraag 3 etc.

Hoofdvraag: De hoofdvraag is de belangrijkste onderzoeksvraag van je scriptie. De hoofdvraag bestaat dan ook vaak uit meerdere delen.

Deelvragen: De deelvragen zijn kortere vragen die vaak uit één type onderzoeksvraag bestaat.

 

Beschrijvende vragen

Beschrijvende vragen zijn handig om het onderwerp van het onderzoek te verkennen. Deze vragen zijn meestal het startpunt van je onderzoek, en helpen je om het onderwerp van de scriptie overzichtelijk te krijgen.

Beschrijvende vragen gaan altijd over het hier en nu. Het antwoord op een beschrijvende vraag beschrijft bijvoorbeeld een situatie, een begrip of een persoon op basis van eigen of verzamelde waarnemingen.

Voorbeelden van beschrijvende vragen

• Wat is de populatie van de wereld?
• Welke maatregelen neemt de overheid komend jaar om de belastingdruk te verlagen?
• Welke maatregelen worden er getroffen in Nederland voor kinderen met autisme op de basisschool?

 

Vergelijkende vragen

Als je verschillen en overeenkomsten wilt aantonen dan doe je dit met een vergelijkende vraag.

Voorbeelden van vergelijkende vragen

• Wat is het verschil tussen gebarentaal en lichaamstaal?
• Wat zijn de overeenkomsten in het politiek systeem tussen Nederland en Rusland?

 

Definiërende vragen

Met definiërende vragen kun je uitzoeken hoe datgene wat je onderzoekt zich verhoudt tot het grotere geheel. Je kunt hiermee een verschijnsel typeren en indelen.

Voorbeelden van definiërende vragen

• Hoe kan de nieuwe onderklasse die is ontstaan in Nederland typeren?
• Bij welke stroming socialisten kun je deze nieuwe opkomende beweging indelen?

 

Evaluerende/normatieve vragen

Bij evaluerende vragen wil je de waarde ergens van vaststellen. Je wilt bekijken of het wenselijk, goed, normaal of bruikbaar is. Met evaluerende vragen kun je een mening of oordeel geven. Daarom worden het ook wel meningvragen en ethische vragen genoemd.

Voorbeelden van evaluerende vragen

• Is het wenselijk dat de werknemers extra worden gecontroleerd?
• Wat is de waarde van het hebben van een gezonde werkomgeving voor werknemers?

Je kunt beter geen evaluerende vraag verzinnen voor je hoofdvraag. Je moet als onderzoeker namelijk objectief blijven en dit is lastig om te doen bij een evaluerende vraag.

 

Verklarende vragen

Verklarende vragen zijn er om de oorzaak van het probleem te achterhalen. Hierdoor worden ze ook wel de ‘waarom’-vragen genoemd. Toch kun je ook verklarende vragen verzinnen met woorden als ‘wat’ en ‘hoe’.

Voorbeelden van verklarende vragen

• Waarom is er veel ziekteverzuim bij Rabobank Nederland?
• Hoe komt het dat elke stof smelt bij een bepaalde temperatuur?
• Wat is de oorzaak van het verkleuren van bladeren in de herfst?

Je kunt beter geen ‘waarom’-vraag opstellen voor de hoofdvraag van je scriptie, omdat deze vragen vaak niet specifiek genoeg zijn. Je kunt dan beter nog meer vooronderzoek doen en de vraag anders formuleren.

 

Voorspellende vragen

Met voorspellende vragen kun je een voorspelling doen voor iets dat in de toekomst mogelijk zal plaatsvinden. Je kunt een uitspraak doen over een te verwachten gevolg in de toekomst.

Voorbeelden van voorspellende vragen

• Hoeveel hypotheken zullen onder water staan als de economische crisis tot 2020 voortduurt?
• Welke mogelijk gevolgen heeft het vernieuwde belastingplan voor alleenstaande ouderen?
• Zal in de toekomst openbaar vervoer betaalbaar blijven?

 

Ontwerpende/ Probleemoplossende/Adviserende vragen

Ontwerpende vragen stel je omdat je nieuwe oplossingen voor bestaande problemen wilt vinden. Deze vragen beginnen vaak met ‘Hoe kunnen we…’. Ontwerpende vragen richten zich op de nabije toekomst.

Voordat ontwerpende vragen gesteld worden, moeten vaak eerst verklarende vragen beantwoord worden. Deze verklarende vragen kunnen bijvoorbeeld deelvragen zijn. De ontwerpende vraag is dan je hoofdvraag.

Voorbeelden van ontwerpende/probleemoplossende/adviserende vragen

• Hoe kunnen we ervoor zorgen dat Nederland over drie jaar 50% minder analfabeten telt?
• Hoe kunnen we de jongerenwerkloosheid terugdringen?

Een risico van een ontwerpende vraag is dat je hiermee een advies gaat geven aan je opdrachtgever over hoe een bepaald probleem moet worden opgelost. Dit is niet jouw taak als onderzoeker. Je opdrachtgever zal uiteindelijk met behulp van je onderzoek zelf een oplossing moeten bedenken.

Adviserende vragen stel je omdat je onderzoek moet uitmonden in een advies. Dit is vaak het geval wanneer je een apart adviesrapport voor je opdrachtgever moet schrijven. De adviserende vraag kan een van de deelvragen zijn die je opstelt.

 

Toetsende vragen

Je gebruikt een toetsende vraag als je een bepaald effect wilt meten. Een toetsende vraag mag een gesloten vraag zijn en mond vaak uit in een of meerdere hypothese(n). Deze vragen kun je met ja of nee beantwoorden.

Omdat je een effect wilt meten, maak je hierbij vaak gebruik van experimenten. Toetsende vragen komen vaak voor bij wetenschappelijk onderzoek.

Voorbeelden van toetsende vragen

• Scoren studenten beter op het tentamen bij het volgen van online colleges in plaats van offline colleges?
• Welk effect heeft het afnemen van preventieve alcoholcontroles op het aantal mensen die dronken achter het stuur gaan zitten?

 

Rubric onderzoeksvraag

Hieronder kun je de rubric voor de onderzoeksvraag bekijken, en deze naast je eigen resultaat leggen en zo nodig aanpassingen doorvoeren.